Rozwój demograficzny Gdyni do 2007 roku

                                                                                                             Gdynia, 02.12.2008 r.

ROZWÓJ DEMOGRAFICZNY GDYNI DO 2007 R. 

W końcu 2007 r. ludność Gdyni liczyła 250 242 osoby, tj. o 602 osoby mniej niż przed rokiem. Liczba ludności Gdyni zmniejsza się nieprzerwanie już od 4 lat (najwyższy stan osiągnęła w 2002 r. - 253 508 osób, a najniższy w 2007 r. 250 242), w latach 2004-2007 ubyło nas o 3 145 osób. Ujemne tempo przyrostu ludności po raz pierwszy wystąpiło w Gdyni w końcówce ubiegłego stulecia w 1992 r. i 1997 r. Wiek XXI zapoczątkowała najkorzystniejsza z punktu widzenia demografii  liczba ludności, ale już po stabilizacji w 2003 r. od 2004 r. następował nieprzerwany, sukcesywny jej spadek. Ujemne saldo rzeczywistego przyrostu ludności wyniosło w 2004 r. minus 0,07% dalszy spadek w 2005 r. minus 0,21, w 2006 r. minus 0,37%. W 2007 r. odnotowano największy , rzeczywisty spadek ludności (minus 0,64%), co wyraziło się w sumie zmniejszeniem liczby mieszkańców o wspomniane wyżej 3 145 osób.

Bezpośrednią przyczyną zmniejszenia się liczby ludności Gdyni – obserwowaną w długim okresie - jest notowany w latach 1980-2005 spadek liczby urodzeń, przy prawie nieistotnych zmianach w liczbie zgonów. Urodzenia w omawianym okresie kształtowały się od 4 022 do 2 035, a zgony roczne na poziomie około 2 tys. Nadal znajdujemy się w depresji urodzeniowej, aczkolwiek w latach 2006 i 2007 obserwuje się istotny wzrost liczby urodzeń, to niestety rośnie także liczba zgonów. Po 2000 r. dodatni przyrost naturalny wystąpił tylko w 2003 r. (plus 16 osób) i 2006 r. (plus 93 osoby, przeciętnie na każde 10 tys. ludności przybyły 4 osoby).

 

Pod względem liczby ludności Gdynia zajmuje 12 miejsce wśród miast Polski.

W sytuacji ujemnego salda przyrostu naturalnego znaczącym czynnikiem wzrostu liczby ludności są migracje. W Gdyni czynnik ten od lat wpływał korzystnie na podniesienie stanu ludności równoważąc ujemne saldo przyrostu naturalnego, niestety od trzech lat nieprzerwanie saldo migracji stałej spada: w 2005 r. wyniosło minus 212 osób, w 2006 r. już minus 907, a w 2007 r. aż minus 1 515 osób.

Liberalizacja dostępu do europejskich rynków pracy po 1 maja 2004 r. spowodowała zwiększenie rozmiarów migracji zagranicznej, co tylko częściowo zostało udokumentowane w systemie ewidencji ludności, gdyż sezonowe migracje do pracy podlegają uproszczonym procedurom formalno-prawnym lub w ogóle nie są rejestrowane.

Faktem jest, że w Gdyni w ostatnich trzech latach pogłębiło się zarówno ujemne saldo migracji krajowych jak i zagranicznych. Przyczyn, poza wyjazdami za granicę do pracy, można upatrywać w stosunkowo wysokich w Gdyni cenach mieszkań i gruntów w stosunku do ościennych gmin.

 

Migracje ludności na pobyt stały w latach 2004-2007

Wyszczególnienie	2004	2005	2006	2007
napływ	4 047	3 699	3 788	3 445
w tym z zagranicy	171	172	85	80
odpływ	3 806	3 911	4 695	4 960
w tym za granicę	238	372	571	428
Saldo ogółem (+, -)	+241	-212	-907	-1 515
w tym migracji zagranicznych	-67	-200	-486	-348

Źródło: rozproszone materiały GUS. 

Z punktu widzenia płci wśród migrantów krajowych napływających do Gdyni dominują kobiety (53,4%), pośród opuszczających Gdynię proporcje płci rozkładają się równomiernie.

W migracjach zagranicznych zarówno w napływie jak i odpływie dominują mężczyźni, stanowili odpowiednio w 2007 r.: 57,5% i 58,9%.

Napływający do Gdyni (z kraju) to głównie, w 2007 r. w 76,8% osoby które uprzednio mieszkały w miastach, gdynianie opuszczający miasto też w większości kierują się do innych miast - 61,9% odpływu migracyjnego, wieś natomiast  była wybrana przez 38,1% migrantów.

 Urodzenia i dzietność kobiet 

W 2007 r. zarejestrowano 2 359 urodzeń żywych, co oznacza wzrost o 37 osób w stosunku do 2006 r. i o 43 % urodzeń mniej niż w 1979 r., który był szczytowym rokiem pod względem urodzeń w Gdyni (4 141 urodzeń). W latach 1980-2005 z roku na rok (z małymi wyjątkami) rodziło się coraz mniej dzieci (najmniej w 1999 r. – 2 035), ostatnie dwa lata jak już wspomniano wykazują korzystne tendencje wzrostu urodzeń.

Pomimo rosnącej liczby urodzeń - w dalszym ciągu poziom reprodukcji nie gwarantuje prostej zastępowalności pokoleń. W 2007 r. współczynnik dzietności Gdynianek wyniósł 1,18 (1,18 dziecka na jedną kobietę w wieku rozrodczym), co oznacza wzrost (o 0,1 pkt) w stosunku do odnotowanego w 2002 r., w którym był najniższy od ponad 50 lat (prawdopodobnie od powstania Miasta). Należy przypomnieć, że najbardziej korzystną sytuację demograficzną określa współczynnik kształtujący się na poziomie 2,1 - 2,15, tj. gdy w danym roku na jedną kobietę w wieku 15 - 49 lat przypada średnio 2 dzieci.

Wynikiem przeobrażeń demograficznych z lat 90-tych jest m in. przesunięcie najwyższej płodności kobiet z grupy wieku 20 - 24 lata do grupy 25 - 29 lat. Jest to efekt wyboru, jakiego coraz częściej dokonują ludzie młodzi decydując się najpierw na osiągnięcie określonego poziomu wykształcenia oraz stabilizacji ekonomicznej, a dopiero potem na założenie rodziny oraz jej powiększenie.

Na dzietność kobiet w istotny sposób wpływa liczba zawieranych związków małżeńskich. Zdecydowana większość dzieci (w Gdyni w 2007 r. 78%) rodzi się w rodzinach tworzonych przez prawnie zawarte związki małżeńskie. Jednocześnie od kilku lat systematycznie rośnie odsetek urodzeń pozamałżeńskich. Na początku lat 90-tych ze związków pozamałżeńskich rodziło się 8 - 9% dzieci, w ostatnich latach 20 - 22%.

Rosnący współczynnik dzietności pozamałżeńskiej przy równolegle zmniejszającym się ogólnym współczynniku dzietności oznacza, że zwiększa się liczba rodzin tworzonych przez związki partnerskie lub rośnie liczba matek, ojców samotnie wychowujących dzieci - tworzących rodziny niepełne.

 
Małżeństwa 

W 2007 r. zarejestrowano 1 658 związków małżeńskich, o 168 więcej niż rok wcześniej. Współczynnik małżeństw (liczony na 1000 ludności) wzrósł o 0,7 pkt do poziomu 6,6‰.

W dwóch ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby nowozawartych małżeństw do poziomu z końcówki lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, co pozwala przewidywać utrzymanie pozytywnego trendu, jakim jest rosnąca liczba urodzeń. Wzrost małżeństw jest konsekwencją tego, ze w odpowiedni wiek wkroczyły liczniejsze roczniki wyżu demograficznego przełomu lat 70-tych i 80-tych.

Niezmiennie wśród zawartych związków ponad 75% stanowią małżeństwa pierwsze, tj. panien z kawalerami. Małżeństwa wyznaniowe, tj. zawarte w kościołach i jednocześnie zarejestrowane w Urzędzie Stanu Cywilnego stanowiły w 2007 r. 60,2% zawartych prawnie związków.

Na przestrzeni ostatnich kilku lat zdecydowanie zwiększył się wiek nowożeńców. Na początku lat 90-tych prawie połowa mężczyzn zawierających małżeństwo nie osiągnęła wieku 25 lat, w 2005 r. już tylko 17%; wśród kobiet udział ten zmniejszył się o 1/3, tj. z 63 do 33%. Najczęściej mężczyźni żenią się przed „trzydziestką”; w 2005 udział tej grupy (25-29 lat) wśród nowożeńców wyniósł 42% (na początku lat 90-tych ponad 43 % mężczyzn brało ślub będąc w wieku 20-24 lata, obecnie 17%).

Panny młode również wyszły z grupy 20-24 lata na korzyść wieku 25-29 lat.

Rozwody i separacje 

W latach 2005-2007 odnotowano stosunkowo gwałtowny wzrost liczby rozwodów. W 2007 r. rozwiodły się 664 pary małżeńskie (w 2006 r. – 634 pary, a w 2005 r. - 610), podczas gdy w latach 1995-2004 orzekano ich 329 - 500 rocznie.

W 2007 r. w ponad 2/3 przypadków powództwo o rozwód wnosiła kobieta (446 pozwów na 664 rozwody).

Procedura prawnego orzekania o separacji została wprowadzona w Polsce w końcu 1999 r. Liczba orzekanych sądownie separacji jest w Gdyni stabilna i kształtuje się od 23 w 2004 r. do 38 (najwięcej) w 2005 r. W 2007 orzeczono 28 separacji.

 
Umieralność i trwanie życia 
              W 2007 r. zmarło 2405 osób, o 170 osób więcej niż w 2006 r., współczynnik umieralności zwiększył się o 0,7 pkt do poziomu 9,6‰

W ogólnej liczbie osób zmarłych 49,1 % stanowiły kobiety.

Tempo wzrostu zgonów jest w miarę jednostajne, można uznać, że od 1985 r. jest ono dość stabilne.

Główną przyczyną zgonów w Gdyni są choroby układu krążenia – w 2006 r. 44,0% zgonów mieszkańców Gdyni. Drugą w kolejności przyczyna są choroby nowotworowe - 33,4% zgonów. Są to choroby związane z rozwojem cywilizacyjnym społeczeństwa. Jak wynika z badań zachorowalność i umieralność na choroby układu krążenia i nowotwory pozostaje w ścisłym związku ze stylem życia, a więc sposobem odżywiania się, wypoczynku oraz paleniem tytoniu czy konsumpcją alkoholu.

Sytuację zdrowotną mieszkańców Gdyni na tle woj. pomorskiego i kraju obrazują wskaźniki zgonów na 100 tys. mieszkańców na tle województwa pomorskiego i kraju.

 

Zgony na 100 tys. mieszkańców z powodu chorób układu krążenia

Lata	Gdynia	Woj. pomorskie	Polska
1995	498,0	409,7	504,6
2000	371,6	360,1	458,5
2004	404,6	373,8	441,8

Źródło: Rocznik Statystyczny RP 1996, 2002, 2006, Rocznik Statystyczny woj. pomorskiego 1996, 2001, 2007, Rocznik Statystyczny Gdyni 1996, 2005 i rozproszone materiały GUS. 

Zgony na 100 tys. mieszkańców z powodu nowotworów

Lata	Gdynia	Woj. pomorskie	Polska
1995	234,5	214,3	205,2
2000	239,2	233,1	225,5
2004	278,1	243,0	240,5

Źródło: Rocznik Statystyczny RP 1996, 2002, 2006, Rocznik Statystyczny woj. pomorskiego 1996, 2001, 2007, Rocznik Statystyczny Gdyni 1996, 2005 i rozproszone materiały GUS. 

            W Gdyni jest większy niż w woj. pomorskim – choć mniejszy niż w Polsce wskaźnik zgonów z powodu układu krążenia, stosunkowo więcej osób umiera na nowotwory.

Wśród zmarłych w 2007 r. 14 to dzieci poniżej 1 roku życia (w 2006 r. 10). Pozytywny-obserwowany od lat - trend malejącej umieralności niemowląt potwierdza współczynnik wyrażający liczbę zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych, który w minionym roku wyniósł 5,9‰ (w 1990 r. wyniósł 16,6‰)

W ogólnej liczbie zmarłych niemowląt ponad 50% umiera przed ukończeniem pierwszego miesiąca życia (w okresie okołoporodowym). Przyczyna ponad połowy zgonów niemowląt są choroby i stany okresu okołoporodowego, czyli powstające w trakcie trwania ciąży matki i w okresie pierwszych 6 dni życia noworodka.

Posiadane dane GUS dla Polski i Trójmiasta za 2007 r. (brak danych dla Gdyni) wskazują jednoznacznie, że mieszkańcy Trójmiasta żyją dłużej od przeciętnego Polaka. Nadal utrzymuje się duża różnica między trwaniem życia mężczyzn i kobiet. W 2007 r. przeciętne trwanie życia dla mężczyzn wyniosło w Trójmieście 72,9 lat (w Polsce 1,9 lat krócej) oraz 80,2 lat dla kobiet (w Polsce tj. prawie 10 miesięcy krócej).

 

W Trójmieście jak i w Polsce występuje zjawisko wysokiej nadumieralności mężczyzn, w 2007 r. statystyczny mężczyzna żył krócej niż kobieta o 7,3 lat (w Polsce 8,4 lat). Zjawisko wysokiej nadumieralności mężczyzn (ponad poziom umieralności kobiet) obserwowane jest we wszystkich grupach wiekowych i różnica ta zwiększa się wraz z wiekiem.

Wyraźny postęp w wydłużeniu się przeciętnego trwania życia należy przypisywać szeroko propagowanemu – od początku lat 90-tych –prowadzeniu zdrowego stylu życia. Badania stanu zdrowia ludności przeprowadzone przez GUS w 1996 i powtórzone w 2004 r. potwierdzają tezę, iż w zachowaniach Polaków nastąpiły korzystne zmiany. W ciągu 3 lat poprzedzających badanie z 2004 r., co 6-7 osoba dorosła zmieniła swój sposób odżywiania. Wyraźnie zmniejszył się odsetek osób – głównie mężczyzn – palących tytoń. Co prawda coraz więcej osób dorosłych pije alkohol, nastąpiły jednak istotne zmiany w typowym wzorcu konsumpcji alkoholu; wyniki badań wskazują, że piwo powoli wypiera wódkę i inne napoje spirytusowe. W ostatnich latach wyraźnie zwiększył się udział kobiet wykonujących specjalne badania profilaktyczne.

Wyniki badania z 2004 r. wskazują, że dorośli Polacy są bardziej zadowoleni ze swojego zdrowia – ponad 53 % oceniło je jako bardzo dobre lub dobre, podczas gdy w 1996 r. analogiczny odsetek wyniósł niecałe 44%.

 
Struktura płci i wieku ludności 

            W ogólnej liczbie 250 242 mieszkańców Gdyni w 2007 r. 52,4% stanowiły kobiety; na 100 mężczyzn przypadało ich 110. Różnice w liczebności pomiędzy obiema płciami zmieniają się w zależności od wieku. Przewaga liczebna mężczyzn, z niewielkimi wyjątkami występuje w wieku 0-23 lat. Od lat rodzi się w Gdyni więcej chłopców niż dziewcząt. Dominacja liczebna mężczyzn zanika w wieku 23 lat by się odrodzić na krótko w wieku 37-41 lat. Od 46 roku życia aż do 100 lat trwa nieprzerwanie przewaga liczebna kobiet.

 

Piramida wieku ludności (stan w dniu 31. 12. 2007 r.)

 

 

                               

Ludność według wieku w wybranych latach (stan w dniu 31 XII)

Wyszczególnienie	1990	2000	2007	1990	2000	2007
	w osobach			w odsetkach
Ludność ogółem	251 498	253 387	250 242	100,0	100,0	100,0
w wieku:
przedprodukcyjnym	67 514	51 005	41 833	26,8	20,1	16,7
produkcyjnym	154 039	162 657	162 679	61,3	64,2	65,0
poprodukcyjnym	29 945	39 725	45 730	11,9	15,7	18,3

Źródło: dane GUS

 

Rezultatem przemian w procesach demograficznych jest gwałtowne zmniejszenie się liczby dzieci i młodzieży (0-17 lat), ich udział w ogólnej liczbie ludności obniżył się z 26,8% w 1990 r. do 16,7%.

Duże zmiany można zaobserwować także w grupie osób w wieku produkcyjnym (kobiety w wieku 18-59 lat, mężczyźni – 18-64 lata). Od 1990 r. odsetek osób w wieku zdolności do pracy (w ogólnej liczbie ludności) wzrósł o 3,7 punktu procentowego, tj. z poziomu 61,3% do 65, przy czym tempo przyrostu ludności jest coraz wolniejsze.

W ostatnich latach obserwowany jest także dalszy wzrost liczby osób w wieku emerytalnym (mężczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i więcej). Udział tej grupy ludności w ogólnej populacji wyniósł 18,3% (w 2000 r. 15,7%, a w 1990 r. – 11,9%.

Struktura wieku ludności ulega nadal dynamicznym zmianom, liczba i struktura ludności w wieku produkcyjnym determinuje podaż zasobów siły roboczej na rynku pracy. Należy jednak pamiętać, że w prezentowanych stanach ludności uwzględnione zostały osoby, które czasowo wyemigrowały za granicę i (chociaż są one w Gdyni zameldowane na stałe) tam podjęły pracę. W zdecydowanej większości osoby te są w wieku produkcyjnym, mobilnym.

Zmiany demograficzne, jakie są obserwowane w ostatnich latach, tj. przede wszystkim wzrost liczby urodzeń oraz nowozawartych małżeństw, mogą wskazywać na przełom w dotychczasowym rozwoju ludności. Jednak perspektywa szybkiego wyjścia z depresji demograficznej w jakiej znajduje się Polska już od dłuższego czasu, jest dość odległa. Dzietność Gdynianek jest niska, jednocześnie coraz więcej osób wyjeżdża z Miasta do innych miejsc w kraju i za granicę.

Perspektywy rozwoju demograficznego w najbliższych latach wydają się być już przesądzone. Głęboki niż demograficzny lat 90-tych oraz utrzymująca się duża emigracja za granicę (zwłaszcza emigracja czasowa ludzi młodych- jak ma to miejsce od 2004 r.) będą powodować – już w nieodległej perspektywie – coraz większe utrudnienia w rozwoju demograficznym, na rynku pracy oraz w systemie zabezpieczenia społecznego.

  Opracowanie: Barbara Zakrzewska, Iwona Milewska